Dieta dla oczu (na wzrok)

Zdrowe odżywianie wpływa pozytywnie na dobrostan całego organizmu. Właściwie dobrana dietoterapia przyczynia się również do działania terapeutycznego w przypadku chorób wzroku. Możliwe jest opóźnienie procesu starzenia narządu wzroku przy odpowiedniej podaży niektórych składników żywieniowych.

Do najczęściej występujących chorób oczu należą:

• zaćma,
• jaskra,
• zwyrodnienie plamki żółtej,
• cukrzycowy obrzęk plamki żółtej,
• zespół suchego oka,

Czynniki degenerujących narząd wzroku to:

• stres oksydacyjny – białka i lipidy budujące tkanki oczu ulegają uszkodzeniom przez działanie wolnych rodników,
• promieniowanie słoneczne – światło w zakresie fal niebieskich potęguje zmiany zwyrodnieniowe oka,
• ekspozycja na dym papierosowy – prowadzi do obkurczania naczyń krwionośnych, co sprzyja niedotlenieniu narządu wzroku.

Istotnymi czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo występienia niektórych chorób oczu (zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej AMD) są choroby dietozależne, takie jak: otyłość, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego czy nadciśnienie tętnicze.

Czynniki degenerujące narząd wzroku związane z dietą:

• hiperglikemia – utrzymujący się przewlekle wysoki poziom glukozy we krwi zwiększa ryzyko rozwoju retinopatii cukrzycowej, cukrzycowego obrzęku plamki żółtej oraz przyśpiesza rozwój chorób wzroku.
• nadciśnienie tętnicze – przewlekłe nadciśnienie tętnicze prowadzi do retinopatii nadciśnieniowej. W miarę postępowania nieleczonego nadciśnienia tętniczego może nastąpić upośledzienie wzroku, spowodowane krwotokami śródsiatkówkowymi i przedsiatkówkowymi, obrzękiem siatkówki, zamknięciem naczyń siatkówki i zaburzeniami funkcji nerwu wzrokowego. Groźnymi powikłaniami w układzie wzrokowym, mogącymi wystąpić zarówno w przebiegu nadciśnienia tętniczego pierwotnego, jak i wtórnego, są zakrzep żyły środkowej siatkówki oraz zamknięcie (zator) tętnicy środkowej siatkówki skutkujące ślepotą,
• dyslipidemia – nieprawidłowy poziom lipidów we krwi może prowadzić do miażdżycy, a w efekcie do zakrzepu żyły środkowej. Zakrzep żyły środkowej siatkówki stanowi najczęstsze naczyniowe zaburzenie w obrębie siatkówki i może prowadzić do znacznej utraty widzenia, a nawet ślepoty. U pacjentów z cukrzycą prowadzi do rozwoju cukrzycowego obrzęku plamki żółej oraz retinopatii,
• hiperhomocysteinemia – prowadzi do zakrzepu naczyń żylnych siatkówki oka,
• zaburzenia w przepływie krwi – powoduje niedokrwienie i niedotlenienie narządu wzroku,
• niedotlenienie – powoduje uszkodzenia śródbłonka,
• niedokrwistość – przyczynia się do obrzęków oraz krwotoków będacych następstwem uszkodzenia śródbłonka i przesięku osocza,
• częste spożywanie alkoholu.

Składniki odżywcze pozytywnie wpływające na narząd wzroku

Kwasy tłuszczowe omega-3

Kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają w siatkówce rolę strukturalną, funkcjonalną i ochronna. Omega-3 są niezbędne do prawidłowego rozwoju oczu, budowy siatkówki oka, stanowią ochronę przed utlenianiem. Odpowiednie spożycie kwasów omega-3 zapobiega powstawaniu stanów zapalnych w całym organizmie.

Witaminy antyutleniające A (retinol), E, C

Witamina A jest niezbędna do tworzenia fotoreceptorów siatkówki, zbyt mała podaż tej witaminy powoduje ślepotę zmierzchową. Niedobór witaminy A związany jest z uszkodzeniem warstwy śluzowej na powierzchni oka. Warstwa śluzowa wygładza powierzchnię rogówki i umożliwia łatwiejsze rozprowadzenie filmu łzowego po powierzchni oka, przeciwdziałając wysychaniu spojówek i rogówek.

Witamina C jest witaminą, która musi być dostarczana wraz z pożywieniem, organizm człowieka nie potrafi jej syntezować. Chroni siatkówkę oka przed promieniowaniem słonecznym. Uczestniczy w procesie produkcji płynu łzowego. U osób ze stwierdzonym zwyrodnieniem plamki żółtej, długotrwała suplementacja diety β-karotenem i witaminą C wpływa pozytywne spowalniając przebieg choroby. Chroni przed rozwinięciem się zaćmy. Niedobór witaminy C powoduje krwotoki oraz wylewy podspojówkowe.

Witamina E współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, bioflawonoidami, a także z selenem zmniejszając ryzyko powstawanie wolnych rodników. Witamina E obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi, hamując utlenianie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Ma również istotne znaczenie w zapobieganiu rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych również oka. Opóźnia proces starzenia narządu wzroku.

Dostarczanie odpowiedniej dawki witamin antyutleniających A, E, C wraz z żywnością zmniejsza ryzyko wystąpienia zaćmy, zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem.

Witamina A nie powinna być przyjmowana przez osoby palące oraz suplementujące beta-karoten, połączenie takie może stanowić zwiększone ryzyko rozwoju raka płuc.

• Zapotrzebowanie na witaminę A 800 µg/dzień.

• Zapotrzebowanie na witamine C 1000 mg/dzień

• Zapotrzebowanie na witaminę E 600 mg/dzień

Cynk

Jony cynku są składnikiem wielu enzymów m.in. dysmutazy ponadtlenkowej, ktora odgrywa ważną rolę w eliminacji wolnych rodników tlenowych. Cynk odgrywa ważną rolę w metaboliźmie siatkówki i soczewki oka. Odpwiednia podaż cynku w diecie sprzyja utrzymaniu ostrości wzroku.

• Zapotrzebowanie na cynk 80 mg/ dzień.

Spożywanie dużych ilości błonnika pokarmowego utrudnia wchłanianie cynku dlatego preferowanymi źódłami cynku są produkty nie zbożowe. U osób z przewlekłymi biegunkami również występują znaczące problemy z wchłanianiem cynku.

Selen

Selen jest składnikime peroksydazy glutationowej – enzymu niszczącego nadtlenki lipidów, posiada więc zdolność do cofania utleniania lidpidów. Odpowiednia podaż selenu prowadzi do zmniejszenia zapotrzebowania na witaminę E.

Niedobór selenu osłabia ochronę antyoksydacyjną siatkówki oka.

Kurkumina

Kurkumina jest składnikiem żółtej przyprawy – kurkumy. Charakteryzuje się silnym potencjałem antyoksydacyjnym. Kurkumina wykazuje neuroprotekcyjne działanie na siatkówkę oka, zapobiega tworzeniu się zaćmy. Działając antyoksydacyjnie na wolne rodniki chroni błony biologiczne oka przed peroksydacją lipidów.

Witaminy z grupy B

Witaminy z grupy B zwłaszcza kwas foliowy oraz witamina B12 biorą udział w utrzymaniu poziomu homocysteiny w normie, zapobiegając zakrzepicy naczyń żylnych siatkówki oka. Niedobór witaminy B12 prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej. Niedokrwistość może powodować obrzęki, uszkodzenie śródbłonka i krwotoki.

Żywieniowe źródła witamin, mikroelementów i związków odżywczych, pozytywnie wpływających na narząd wzroku.

Składnik	Źródło żywieniowe
Kwasy tłuszczowe omega-3	Ryby morskie, siemię lniane, olej lniany, orzechy włoskie, produkty sojowe,
Luteina	Szpinak, sałata rzymska, natka pietruszki, pistacje, szparagi, żółtko jaja, fasolka szparagowa, brokuł, kukurydza
Zeaksantyna	żółtka jaja, kukurydza
Witamina A	Mleko, sery dojrzewające tzw. Żółte, jaja, wątroba wieprzowa, łosoś, makrela wędzona margaryny, masło, brokuły, marchew, papryka czerwona, pomidor, brzoskwinia, śliwki
Witamina E	oleje roślinne, margaryny, kapusta biała, papryka czerwona, papryka zielona, natka, pietruszki, pomidor, szpinak, czarne jagody, jabłko, migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, pestki dyni, nasiona słonecznika
Witamina C	natka pietruszki, papryka czerwona, brukselka, brokuły, porzeczki czarne, truskawki, kiwi, pomarańcze
Cynk	ostrygi, wątroba cielęca, pestki dyni, imbir, wątroba wołowa, fasola biała, nasiona suche, kasza gryczana, migdały, wieprzowina, karkówka, chleb żytni razowy, czekolada gorzka, polędwica sopocka, jaja kurze
Selen	Owoce morza, drożdże, orzechy brazylijskie, pietruszka, cebula, czosnek, groszek, rośliny strączkowe,
Kurkumina	kurkuma

Podsumowanie – dieta na wzrok

Właściwy sposób odżywiania nie spowoduje cofnięcia wady wzroku, ale może istotnie zmniejszyć jej postęp. Pacjenci cierpiący na choroby narządu wzroku powinni być zachęcani do utrzymania zrowego stylu życia: zdrowej diety, aktywności fizycznej, unikania dymu papierosowego, a w przypadku palaczy rzucenia nałogu, unikania nadmiernego spożycia alkoholu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na leczenie, również żywieniowe współwystępujących komponentów zespołu metabolicznego takich jak: otyłość, nadciśnienie, dyslipidemia, hiperglikemia, które w znaczący sposób przyspieszają degradację narządu wzroku.

Dieta dla oczu oprócz postawowych składników odżywczych powinna zapewniać odpowiednią podaż: kwasów tłuszczowych omega-3, luteiny, zeaksantyny, witaminy A, witaminy E, witaminy C, cynku, selenu oraz kurkuminy.

Bibliografia:

1. D.M. Radomska-Leśniewska, A. Osiecka-Iwan, A. Hyc, A. Góźdź, A.M. Dąbrowska, P.Skopiński; Therapeutic potential of curcumin in eye diseases; Central European Journal of Immunology 2019; 44(2), 181-189,

2. L. Ferrara; Use of Curcumin in Eye Pathologies: A Review; Ijppr.Human, 2018; Vol. 14 (1): 130-138.

3. Brown NA, Bron AJ, Harding JJ, Dewar HM; Nutrition supplements and the eye; Eye (1998) 12, 127-133; 1998 Royal College of Ophthalmologists

4. B. Eisenhauer, S. Natoli, G. Liew, V.M. Flood; Lutein and Zeaxanthin – Food Sources, Bioavailability and Dietary Variety in Age-Related Macular Degeneration; Nutrients 2017, 9, 120

5. J. G. Lawrenson, L.E. Downie; Nutrition and Eye Health; Nutrients 2019, 11, 2123